1. Lễ Vu lan báo hiếu là gì?

Lễ Vu Lan (nhằm ngày rằm tháng Bảy âm lịch hằng năm) còn được gọi là ngày Báo Hiếu. Lê này trùng với ngày Rằm tháng 7 Xá tội vong nhân của phong tục Á Đông, và cũng trùng với Tết Trung nguyên của người Hán.

Đây là một trong những ngày lễ rất quan trọng của Phật giáo (Đại thừa Bắc tông) và trong phong tục, văn hóa Á Đông. Xuất phát từ sự tích Bồ tát Mục Kiền Liên với lòng đại hiếu cứu được mẹ mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ (quỷ đói).

Lễ Vu Lan hằng năm là dịp để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên nói chung. Trong dịp lễ Vu Lan truyền thống này, mỗi người sống chậm lại, yêu thương nhiều hơn. Kèm với cùng những gửi gắm tình cảm và hành động thực tế. Để đền đáp ơn cha mẹ, những ân trọng và chia sẻ với người xung quanh mình. Người con thường sẽ đi chùa, phóng sinh làm phước để cha mẹ được hưởng công đức.

2. Lễ Vu Lan 2024 là ngày nào?

Theo truyền thống, ngày rằm tháng 7 Âm lịch hằng năm sẽ diễn ra Lễ Vu Lan báo hiếu.

Tính theo Dương lịch, thời gian diễn ra lễ Vu Lan 2024 năm nay sẽ rơi vào Chủ Nhật, ngày 18/08/2024 (15/7 Âm lịch).

3. Nguồn gốc ra đời của ngày Vu Lan báo hiếu

Lễ Vu Lan báo hiếu được bắt nguồn từ một truyền thuyết được ghi lại trong kinh Vu Lan Bồn.

Theo kinh Vu Lan Bồn ghi lại rằng, Tôn giả Mục Kiền Liên - một đệ tử xuất chúng của Đức Phật. Đã dùng phương thức báo hiếu mà Đức Phật đã truyền dạy và cứu mẹ mình khỏi kiếp ngục quỷ thanh công.

Chuyện kể:

Khi Đại Đức Mục Kiền Liên tu luyện thành công, ngài đã nhớ đến người mẹ Thanh Đề đã mất của mình, và sử dụng mắt phép tìm kiếm bà đã về đâu.

Tuy nhiên, thật đau lòng khi kết quả bất ngờ rằng ngài đã phải tận mắt nhìn thấy mẹ mình bị đày thành Ngạ Quỷ đi lang thang khắp nơi. Rất cực khổ, đói khát để bù lại cho những việc ác mà bà đã làm. Không thể tiếp tục chứng kiến cảnh này, Đại Đức Mục Kiền Liên đã sử dụng phép để biến cơm dâng đến tận địa ngục cho mẹ. Nhưng thật không may khi những thức ăn này đều hóa thành lửa.

Thương xót trước tình cảnh này của mẹ, ngài cầu cứu lên Phật Tổ. Theo lời Đức Phật dạy trước đó, dù có thần thông quảng đại đến đâu thì Đại Đức Mục Kiền Liên cũng chẳng đủ sức để cứu mẹ. Chỉ có một biện pháp duy nhất, đó là dựa vào sức mạnh hợp lực của chư tăng khắp phương.

Nghe vậy, Tôn giả Mục Kiền Liên đã làm đúng theo lời Đức Phật căn dặn. Cung thỉnh chư Tăng kèm sắm sửa lễ cúng vào 15/07  Âm lịch. Điều này đã giúp mẹ Ngài được giải thoát.

Theo lời dặn thêm của Đức Phật là "Chúng sanh ai muốn báo hiếu cha mẹ thì cũng dùng cách này". Cũng theo sự tích Vu Lan báo hiếu này, ngày Lễ Vu Lan báo hiếu rằm tháng 7 đã ra đời.

Theo đó, ngày 15/7 Âm lịch hằng năm cũng là ngày được chọn để thỉnh chư tăng, làm lễ cúng dường Tam Bảo cứu lấy phước cho mẹ.

4. Ý nghĩa thờ cúng

• Theo phong tục Á Đông, Lễ Vu Lan trùng với ngày Rằm tháng 7 Xá tội vong nhân. Theo tín ngưỡng dân gian, ngày này các vong nhân sẽ được mở cửa ngục và ân xá. Cũng từ đó, có lễ cúng Cô Hồn cho các vong linh không nơi nương tựa, phải lang thang khắp nơi, không người thân thích trên trần gian.
• Cũng trong ngày này, mọi tù nhân ở Địa Ngục sẽ có cơ hội được thoát sanh, xá tội. Vậy nên, bên cạnh mâm cúng tổ tiên, ông bà trong nhà thì trong dịp lễ Vu lan này, mọi người sẽ cúng thêm một mâm ngoài trời để dành cho những cô hồn, ma đói không nơi nương tựa.

• Trong Phật giáo, lễ Vu lan cũng là dịp để các phật tử cầu siêu cho những người đã khuất, phóng sinh, làm phúc bố thí để cầu an, tích phước và mong cầu, tăng thọ tăng phúc cho mẹ cha, hóa giải nghiệp chướng...  
• Đồng thời, các phật tử đến chùa trong dịp lễ Vu Lan này sẽ được cài một bông hoa hồng lên áo. Sắc đỏ tượng trưng cho những ai còn mẹ và sắc trắng cho những ai mất mẹ.
• Ngày nay, ý nghĩa của đại lễ Vu Lan đã được nhân rộng ý nghĩa hơn. Đó là kệ gọi ý thức xã hội về tinh thần hiếu kính, đền đáp ơn nghĩa của Đức Phật.
• Khuyến khích sự đền ơn, tri ân bốn nguồn ân đức, đó là: Tri ân và đền ơn đấng sinh thành; thầy cô giáo đã truyền đạt tri thức, dạy dỗ ta nên người; tri ân những bậc tiền bối đã xả thân mình xây đất nước, những anh hùng liệt sỹ đã hy sinh mang lại độc lập, chủ quyền dân tộc. Và cuối cùng đó tri ân chính đồng loại con người.

5. Ý nghĩa của việc cài bông hồng trên ngực áo trong lễ Vu Lan

Đối với người Việt, Lễ Vu Lan là một trong những ngày lễ trọng đại nhất của dân tộc Việt Nam. Và đã là một phần không thể thiếu trong văn hoá và tín ngưỡng của người Việt. Trong thời đại ngày nay, cần đề cao và biểu dương tinh thần đạo hiếu để bồi đắp truyền thống đó, ngày càng trở thành nguồn sức mạnh văn hóa của dân tộc.

Bông hoa hồng đỏ cài trên ngực áo là lời nhắc nhở cho những ai may mắn còn mẹ. Hãy cố gắng hiếu kính, hết lòng vâng lời, lễ phép với mẹ cha. Còn đối với những người cài hoa trắng sẽ là một lời nhắc nhở đừng bao giờ quên công ơn dưỡng dục của mẹ cha. Đồng thời gìn giữ nề nếp, gia phong, anh em hòa thuận.   

6. Những điều nên và không nên làm trong ngày Lễ Vu Lan

Như đã nói trên, lễ Vu Lan không chỉ là ngày quan trọng trong Phật giáo với ý nghĩa tưởng nhớ công ơn sinh thành của cha mẹ và tổ tiên. Mà còn trùng với ngày Rằm tháng 7 - lễ Xá tội vong nhân. Vậy nên, trong dịp lễ Vu Lan này có những việc nên và không nên làm mà mọi người cần phải tuân thủ.

6.1. Những việc nên làm

Theo đúng tinh thần báo hiếu, báo ân của lễ Vu Lan, bạn nên làm những việc sau đây để có mùa lễ ý nghĩa:

• Viếng thăm, dâng hoa và thắp hương lên mộ tổ tiên, ông bà để tưởng nhớ, tri ân cội nguồn.
• Dành thời gian bên mẹ cha, trở về để cùng mẹ cha ăn bữa cơm đầm ấm. Tuy giản đơn nhưng lại đầy ý nghĩa.
• Thăm hỏi, quan tâm, cha mẹ, ông bà và tặng những lời chúc, món quà ý nghĩa. Đây chính là hoạt động thiết thực để bạn thể hiện lòng hiếu thảo, tình thương và mang đến niềm vui cho ông bà, cha mẹ.

• Đi chùa cầu an, tham gia những hoạt động ý nghĩa trong Đại lễ Vu Lan. Như cầu an cho cha mẹ nếu họ còn hoặc cầu siêu cho những đấng sinh thành đã khuất.
• Làm mâm cúng lễ cho ông bà tổ tiên cũng là thay lời bày tỏ tấm lòng thành kính và nguyện cho ông bà an nghỉ. Đồng thời, có thêm một mâm cúng cho các vong linh được yên nghỉ.
• Ăn chay, hướng thiện, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn, làm việc tốt, nhằm hồi hướng công đức cho đấng sinh thành. Hơn nữa, điều này còn giúp bạn thêm thư thái, vui vẻ.
• Phóng sinh: đây là việc được làm nhiều trong ngày lễ này. Phóng sinh nhằm để mang đến sức khỏe, ít bệnh tật cũng như ích phúc đức cho tổ tiên, gia đình.

Hình ảnh mùa Vu Lan

• Thả hoa đăng: Vào dịp rằm tháng 7, thả hoa đăng cũng là một nét văn hóa thường thấy. Hoa đăng cúng tượng trưng cho những lời cầu nguyện, lòng thành kính của con gái gửi đến mẹ cha, mong cầu hạnh phúc, an lành.

6.2. Những việc không nên làm

Tháng 7 âm lịch còn được gọi là tháng cô hồn khi các vong linh từ địa ngục được siêu thoát trở về dương gian. Bên cạnh những việc nên làm, để không phải gặp những điều không may, trong dịp lễ Vu lan nên kiêng kỵ những việc như sau: 

• Không nên sát sinh để tránh những điều không may, đau ốm.
• Hạn chế mua sắm.
• Hạn chế khai trương, mở cửa hàng, xây nhà, cưới hỏi.
• Không nên đi chơi đêm.
• Không phơi quần áo ngoài trời lúc chiều tối và buổi tối.
• Không nhổ lông chân.
• Tránh tắm, bơi lội dưới sông, ao hồ.
• Không nên gây gổ, làm điều xấu.

Lưu ý: trên đây là những quan niệm thuộc tín ngưỡng dân gian và tùy theo từng vùng miền và niềm tin mỗi người sẽ có sự khác nhau.